Znajomość rodzajów planów filmowych oraz sposobów operowania nimi w celu osiągnięcia konkretnego celu lub efektu to podstawa każdej produkcji filmowej, niezależnie od jej skali. Jest potrzebna filmowcom i to już począwszy od etapu tworzenia scenariusza, a przydatna wszystkim zlecającym produkcję materiału filmowego czy w jakikolwiek sposób uczestniczącym w jego realizacji. Jeśli i Ty potrzebujesz się podszkolić, to liźnij nieco profesjonalnej wiedzy o filmie razem z OSTRO!
Co to jest plan filmowy?
Dla laików produkcji filmowej pojęcie „planu filmowego” nie zawsze jest zrozumiałe, a i często mylone z terminem „planu zdjęciowego”. Plan zdjęciowy to po prostu miejsce nagrywania filmu (np. studio filmowe lub lokalizacja w plenerze), natomiast plan filmowy to konkretny sposób kadrowania obrazu, a właściwie rozmiar kadru obejmujący dany fragment przestrzeni.
Na rodzaj planu filmowego przekłada się bezpośrednio odległość kamery od filmowanego obiektu, rodzaju obiektywu, ale też sposób oświetlenia czy sama kompozycja filmowanej przestrzeni. Głównym wyznacznikiem rodzaju planu filmowego jest sylwetka postaci ujęta w konkretnych proporcjach w stosunku do otoczenia, w którym się znajduje.
Plan filmowy a ujęcie
Każdy film składa się z ujęć, które są najmniejszymi jego elementami. Ujęcie to fragment filmu między cięciami montażowymi. Zwykle jedno ujęcie odpowiada jednemu planowi filmowemu, choć nie zawsze. Czasem na jedno ujęcie składa się kilka planów filmowych (które wynikają z ruchu postaci lub kamery), a niekiedy na tym samym planie filmowym nagrywanych jest kilka ujęć.
Plan filmowy a skala produkcji filmowej
Każdy materiał filmowy realizowany jest (a przynajmniej powinien być) w taki sam sposób – niezależnie od tego, czy jest to 30-sekundowy spot promocyjny, w dodatku „niskokosztowy”, czy pełnometrażowy film, którego budżet liczony jest w milionach dolarów. Nie ma filmu bez scenariusza, przygotowania planu zdjęciowego, nagrania scen złożonych z ujęć realizowanych na podstawie planów filmowych i oczywiście – montażu materiału!
Rodzaje planów filmowych
Tak naprawdę w produkcjach filmowych wykorzystuje się większość rodzajów planów filmowych, a zwykle wymienia się ich aż 9. Wyobraź sobie, że tworzysz relację z eventu z dziedziny sportów ekstremalnych, na przykład skoków linowych. Chcesz pokazać zarówno skalę przedsięwzięcia (np. skok z 200 m!) i piękno otaczającej przyrody, jak i emocje, które towarzyszą śmiałkom. W zależności od tego, co w danej chwili chcesz zaserwować odbiorcy, użyjesz konkretnego planu filmowego.
Szerokie plany filmowe
- Plan totalny (daleki). To najszerszy możliwy plan filmowy, który ma za zadanie ująć bardzo dużą przestrzeń lub pokazać całe miejsce akcji, w którym będą się rozgrywać jakieś wydarzenia. W przypadku naszych skoczków linowych mógłby to być klif i przepaść przedstawione z lotu ptaka. Plan totalny ma dużą wartość informacyjną, pozwala widzowi umieścić rozgrywane wydarzenia w szerszej perspektywie. Często wykorzystuje się go w pierwszych ujęciach filmu.
- Plan ogólny. Postaci są już dobrze widoczne i zazwyczaj rozpoznawalne, lecz nadal nie są (lub nie muszą być) głównym elementem kadru. Celem wykorzystania tego rodzaju planu jest zwykle zarysowanie związków postaci z otoczeniem bądź poinformowanie widza o miejscu akcji. Widzimy naszych skoczków już nie jak ledwo widoczne „mrówki”, a jako pełnoprawnych bohaterów, choć możemy jeszcze nie dostrzec ich twarzy. Ten rodzaj planu nie jest wykorzystywany zbyt często w jednej produkcji filmowej właśnie ze względu na jego ogólny charakter.
Średnie plany filmowe
Szerokie plany filmowe przekładają się na ujęcia nienaturalne z punktu widzenia percepcji człowieka (np. kadr z lotu ptaka). Średnie plany filmowe już w pełni odpowiadają sposobowi ludzkiego postrzegania świata, dlatego są podstawą większości filmów zarówno fabularnych, jak i dokumentalnych czy biznesowych. W centrum planu filmowego znajduje się bohater, choć nie mniej istotne jest tło, na którym będzie toczyć się opowieść.
- Plan pełny. Filmowany obiekt lub bohater (bohaterzy) przedstawieni są w całości, czyli w przypadku człowieka widoczna jest cała jego sylwetka (od stóp do głowy). Tło staje się mniej wyraziste, lecz nie widać też dość dobrze twarzy bohatera i wymalowanych na niej emocji lub szczegółów obiektu. Zwykle ten rodzaj kadru wykorzystuje się tuż przed zbliżeniem, a bywa nazywany także planem przejściowym bądź wprowadzającym. Widzimy postaci skoczków – możemy zorientować się, jak są ubrani, w jaki sposób się poruszają, ale trudno będzie nam jeszcze wyczytać emocje z ich twarzy.
- Plan amerykański. Ten rodzaj planu filmowego najbardziej zbliża widza do jego naturalnego postrzegania otoczenia i osób, które się w nim znajdują. Postaci widoczne są jedynie od kolan lub bioder w górę – odbiorca staje niejako naprzeciw bohatera tak jak podczas rozmowy. Stąd plan amerykański zazwyczaj wykorzystuje się podczas dialogów – dobrze widoczna jest zarówno twarz bohatera, jak i jego gestykulacja, co pozwala odkryć widzowi emocje i relacje między bohaterami. W przypadku skoczków linowych moglibyśmy wykorzystać ten kadr jeszcze przed skokiem, podczas rozmowy, w której wymieniają spostrzeżenia.
Bliskie plany filmowe
Od ogółu do szczegółu! Bliskie plany filmowe kierują uwagę widza na istotny detal – szczegół, który w rzeczywistości mógłby nie być możliwy do zauważenia bez lupy czy zbliżenia twarzy na milimetry od obiektu. To postrzeganie świata nie jest dla człowieka naturalne, dlatego bliskie plany filmowe zwykle są bardzo krótkie i wykorzystywane pomiędzy szerszymi kadrami.
- Plan średni (półpełny). Sylwetki postaci filmowane są jedynie od pasa w górę. Tło jest znacznie mniej widoczne i ostre, jednak ma duże znaczenie dla prezentowanej sceny. Jest to plan filmowy wykorzystywany na dużą skalę podczas rozmów bohaterów – widzowie mogą przypatrzeć się ich mimice, a często i ruchom rąk.
- Półzbliżenie (bliski). Bohater w tym planie filmowym jest „ucięty” w okolicach klatki piersiowej. Kadr staje się ciasny, a postać wypełnia go niemal w całości. Tło jest nadal obecne i widoczne, jednak zwykle już mocno rozmyte, nie ma zbyt dużego znaczenia dla filmowanej sceny. Zazwyczaj ograniczone są też ruchy bohatera, bo najważniejsza jest jego twarz, jej mimika i emocje, jakie odbiorca może z niej wyciągnąć.
- Zbliżenie (wielki plan). Wykorzystując ten rodzaj planu filmowego, zachęcamy widza, by jeszcze bardziej zbliżył się do bohatera lub dostrzegł detale przedstawionego obiektu. Niemal cały kadr wypełnia twarz bohatera, dlatego to doskonały sposób na zaprezentowanie stanów emocjonalnych postaci.
- Detal (wielkie zbliżenie). Kadr tego planu filmowego wypełnia w całości szczegół – to może być np. zbliżenie na oczy lub usta bohatera czy treść odczytywanego SMS-a bądź jakąś właściwość fizyczną przedmiotu (np. fakturę). Detal zostaje wyodrębniony z tła, istnieje niejako poza nim, jest najważniejszy.
- Makrodetal. To najtrudniejszy w realizacji rodzaj planu filmowego, bo pokazuje to, co niewidoczne dla oka człowieka, a jedynie dla mikroskopu (np. wnętrze ciała).
Umiejętne wykorzystywanie, a następnie łączenie planów filmowych to prawdziwa sztuka! W OSTRO od lat się w niej doskonalimy, aby serwować naszym Klientom w pełni profesjonalne materiały filmowe, które będą realizować określone cele biznesowe. Wpadnij zobaczyć nasze portfolio!
FAQ:
1. Czym jest plan filmowy?
Plan filmowy to sposób kadrowania, rejestrowania przez kamerę obrazu obiektu w określonych proporcjach do otaczającego go tła (np. plan totalny – szeroki, ogólny obraz przestrzeni; zbliżenie – kadr wypełniony tylko przez twarz bohatera).
2. Jakie są rodzaje planów filmowych?
Zwykle wymienia się 9 rodzajów planów filmowych w trzech grupach: plany szerokie (plan totalny i ogólny), plany średnie (plan amerykański i pełny), plany bliskie (plan średni, półzbliżenie, zbliżenie, detal, makrodetal).
3. Jakie jest zadanie planów filmowych?
Plan filmowy ma zwracać uwagę widza na to, co twórca filmu uzna w danym ujęciu czy scenie za istotne z punktu widzenia odbioru historii (np. plan totalny – szerokie ukazanie miejsca akcji, zbliżenie – emocje bohatera).